STEM Nedir?

STEM Nedir?

STEM nedir? sorusunu son zamanlarda sıkça duyuyoruz. STEM kısaltması, fen, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarını kapsayan bir eğitim modelini tanımlamak için kullanılıyor. Bu kavram aslında aslında 1950’li yıllardan beri kullanılıyor. STEM eğitimi hakkında yazılıp çiziliyor; konuşuluyor. Ama asıl yerini 2000’li yıllarda tam anlamıyla bulduğunu söylemek mümkün. “STEM nedir?” sorusunun popülerleşmesi ve STEM eğitiminin tam anlamıyla başlaması da bu döneme denk geliyor. Çünkü; dijital dönüşüm; teknolojinin, matematiğin ve mühendisliğin hayatımızda daha büyük bir yer almasına neden oluyor. Yaşadığımız yüzyıl deneyim ve uygulama çağı… Eğitimde artık yalnızca teorik bilgilere yer verilmiyor. Teori yerini pratiğe bırakıyor. Uygulamalı eğitim, proje ödevleri, araştırmalar eğitimde daha geniş bir yer tutuyor. Çünkü yaşadığımız zaman sadece bilgi edinme değil; bilgiyi üretme zamanı… Araştırma, sorgulama, değer üretme, toplum ve dünya için faydalı işlere imza atma zamanı…

Öğrencilere, matematik, fizik gibi dersleri teorik olarak öğretmek çoğu zaman zor olabiliyor. Ancak; projeler, araştırmalar, deneyler devreye girdiğinde; öğrenciler öğrenme ihtiyacı hissediyor. Bu durum da öğrenme sürecini hızlandırıyor ve kolaylaştırıyor. Uygulamanın önemi tam da bu noktada ortaya çıkıyor. Teknoloji, inovasyon ve dijitalleşmenin etkisiyle artık eğitimde de farklı becerilere ihtiyaç duyuluyor. Aynı zamanda eğitim alanı farklı becerilere sahip insan gücüne de ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle sayısal alana ilgili her geçen gün daha da artıyor. Bilimin, teknolojinin bir arada olduğu STEM alanı aracılığıyla iş dünyasının ve ülkelerin kalkınacağına inanılıyor.

Değişen Dünyanın İhtiyaçları İçin STEM Eğitimi

“STEM nedir?” sorusunun bu kadar sık tekrarlanmasının iki temel nedeni var. Elbette; STEM eğitiminin bu kadar ön plana çıkması da bu iki temel nedenden kaynaklanıyor. Öncelikle; değişen dünyanın ihtiyaçları doğrultusunda STEM alanında eğitim alacak ve çalışacak insan sayısının artması hedefleniyor. Bu amaç aslında daha nicel bir konuya yönelik… İkinci olarak ise çok daha önemli bir konu karşımıza çıkıyor. Bireylerin STEM alanında çalışmaları inovasyon ve teknoloji açısından büyük bir önem taşıyor. STEM alanında çalışmalar sürdükçe inovasyon ve teknoloji odaklı ürün ve hizmet sayılarının artması bekleniyor. Elbette bunun amacı ve burada hedeflenen asıl konu; toplum ve insanlık için yaratıcı çözümler geliştirebilmek… Dolayısıyla “STEM nedir?” denildiğinde bir araç olduğunu söylemek mümkün olabiliyor. Bugün dünyanın ihtiyaç duyduğu farklılığı ve yeniliği sağlayabilecek nitelikte bir araç…

STEM Nedir? STEM Eğitiminde Öğretmenin Konumu

STEM eğitimi için az öncede belirttiğimiz gibi 21. Yüzyıl becerilerine ihtiyaç duyuluyor. Elbette bu noktada eğitim gören öğrenciler kadar eğitim veren öğretmenlerin de rolü var. Öğretmenlerin farklı bir konumda olması gerekiyor. Öğretmenin bilgiyi aktarmaktan çok bilgi edinme sürecini kolaylaştırması bekleniyor. Öğrenciyi araştırmaya teşvik etmesi gerekiyor. Bilginin nereden, nasıl elde edileceğini bilip öğrenciyi yönlendiren konumda olması isteniyor. Yani kısacası; öğretmenin öğrencileri uygulama alanına yoğunlaştırması bilgiye böylelikle ulaşmalarını sağlaması hedefleniyor. Bu yöntemle amaçlanan öğrenciyi tüketici konumdan uzaklaştırmak ve üretici konuma geçmesine yardımcı olmak… Bu sayede bulundukları çevreye, topluma, dünyaya hizmet edebilecekleri düşünülüyor. İnsanlık ve dünyanın geleceği için fayda sağlamak ancak bu şekilde mümkün olabiliyor.

Ters Mühendislik

STEM eğitiminde “ters mühendislik” yapılarak çevredeki ve toplumdaki ihtiyaçlar gözden geçirilebiliyor. Elde edilen bilgiler aracılığıyla bu sorunlara çözüm bulunması mümkün olabiliyor. Daha da önemlisi, tek bir bilim alanında değil; birden fazla bilim alanında uzmanlaşmak mümkün olabiliyor. Tüm bu dört bilim alanının yanı sıra; “Art” adıyla anılan tasarımsal taraf da ele alınabiliyor. Böylelikle; multidisipliner bir yaklaşım sunuluyor. Yaşadığımız yüzyılda tek bir alanda uzmanlaşmak pek çok konuda çözüm üretememek anlamına geliyor. Dolayısıyla birden fazla alanda uzmanlaşmak ve çok sayıda alan hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor. Toplum yararına değer üretebilmek ancak bu sayede mümkün olabiliyor. Multidisipliner çalışmanın yanı sıra; “transdisipliner” çalışmayla yeni ürünlerin, yeni hizmetlerin, yeni süreçlerin ortaya çıktığı görülebiliyor.

Aslında pek çok insanın STEM alanında yetenekli olduğunu söylemek mümkün. Ancak, bu yetenekleri ortaya çıkarabilmeleri yalnızca doğru bir ekosistem ile mümkün olabiliyor. Bu nedenle “STEM nedir?” sorusunun karşılığı olarak; STEM’in bir sonuçtan ziyade tercih olduğu söylenebiliyor.

STEM Nedir? Eleştirel Düşünme ve Yaratıcı Düşünme

STEM eğitimi söz konusu olduğunda iki ana düşünme tarzından söz etmek gerekiyor. Birincisi, herkesin tahmin edebileceği gibi “eleştirel düşünme” tarzı… STEM’in sorgulayan, araştıran, deneyimleyen yapısı göz önüne alındığında eleştirel düşünmenin önemi zaten anlaşılabiliyor. Yani sunulanı alıp kullanmak yeterli olmuyor. Başka bakış açıları geliştirerek, madalyonun diğer tarafına bakmak gerekiyor. Aksi halde; bilim, teknoloji gibi alanlarda ilerlemek zaten mümkün olamıyor. Yeni bir yol keşfetmek, yeni bir ürün ortaya koymak için eleştirmek, düşünmek, sorgulamak gerekiyor. Bir diğer düşünme tarzı ise “yaratıcı düşünme”. Özellikle tasarım devreye girdiği zaman yaratıcı düşünmeye ihtiyaç duyuluyor. Yaratıcı düşünme ile farklı sorunlara farklı yaklaşmak mümkün olabiliyor. Daha kısa sürede, daha kalıcı çözümler üretmek mümkün olabiliyor. Bu anlamda özellikle mühendislik, teknoloji, inovasyon denildiğinde yaratıcı düşünme en önemli rollerden birini oynuyor.

STEM Eğitimine Yönelik Çalışmalar

Dünyada STEM eğitimine yönelik tüm gelişmelerle paralel olarak Türkiye’de de önemli ölçüde çaba gösteriliyor. Millî Eğitim Bakanlığı, TÜBİTAK ve üniversiteler bu konuda önemli çalışmalar yürütüyorlar. Elbette bu alanın gelişmesi adına hem dünyada hem Türkiye’de atılması gereken pek çok adım var. Öğretmenlerin bu eğitim modelindeki konumu nedeniyle farklı bir eğitim almaları ve farklı beceriler geliştirmeleri gerekiyor. Bu anlamda öncelikli konulardan biri olarak öğretmen eğitimi karşımıza çıkıyor. Bu anlamda en önemli yaklaşım ise; öğrencinin pedagojik açıdan desteklenmesini sağlamak…

Dünyada yapılan ve Türkiye’de Doç. Dr. Gamze Sart tarafından yürütülen araştırmalarda ortak bir sonuç çıkıyor. Bu sonuç; STEM alanında önemli olanın yetkinlik değil; ilgi sorunu olması… Bu anlamda değişimin yaşanacağı en temel merkezler olarak okullar görülüyor. Okullar STEM eğitiminde değişim alanları olarak karşımıza çıkıyor. Bugün K12 olarak adlandırılan ilk ve ortaöğrenim sürecini dört yıllık üniversite eğitimi takip ediyor. Anaokulu, Master, Doktora gibi aşamalar dahil edilirse öğrencilerin öğrenim süresi 24 yıla ulaşıyor. Bu öğrencilik süreci söz konusu olduğunda artık paradigmaları değiştirmek gerekiyor.

STEM Alanının K12 Sürecinde Ele Alınması

“STEM nedir?” sorusuna bir başka yanıt olarak, “Yenilikçiliğin ve teknolojinin vazgeçilmezi” cevabını vermek mümkün… Tam da bu nedenle STEM eğitimi için gerekli her türlü altyapının kurulması gerekiyor.

Bugün; üniversitelerde de bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanında büyük değişimler söz konusu olduğu biliniyor. Bu dört alana bir de “art” yani tasarım ekleniyor. Üniversiteler tasarımı da bu dört alana dahil ederek ele alıyor. Ancak bu konunun üniversitelerden önce ele alınması gerekiyorlar. Öğrencilerin STEM eğitimiyle üniversitede tanışması onlar için son derece geç bir dönem oluyor. Bu nedenle; “K12” dediğimiz süreçte, “4+4+4”ün getirdiği yapı içinde STEM’in tekrardan yapılanması gerekiyor. Bu anlamda okul seçimi çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Öğrenciler için yetenek yönetiminin ilkokul döneminde yapılması gerekiyor. Böylelikle okul seçiminin doğru yapılması mümkün olabiliyor. Bazı öğrencilerin STEM alanında ciddi bir potansiyeli olduğu yetenek yönetimi sayesinde ortaya çıkabiliyor. Bu anlamda ciddi ölçüde fark yaratabilecek konumda olabiliyorlar.

Özellikle kız öğrencilerin bu konuda motive edilmesi ve güçlendirilmesi önem taşıyor. Çünkü ekonomik gücün sağlanabilmesi için kadınlara ve kız öğrencilere ihtiyaç var. Onların bu anlamda; henüz ilköğretim dönemlerinden itibaren desteklenmesi gerekiyor. Bu nedenle öğrencilere erken yaşta yetenek yönetimi yapılması ve buna göre yönlendirilmeleri gerekiyor. Hangi ülkede, hangi okulda okuyacaklarına buna göre karar vermek gerekiyor. Bu konu için en önemli dönem ise lise dönemi… Ve STEM eğitimi için en önemli ve en güçlü alan ise Matematik alanı olarak görülüyor. Matematik aynı zamanda özgüven ile de özdeşleşiyor. Günümüzde sanat eğitimi almaya karar verseniz bile matematiğe ihtiyacınız oluyor. Elbette bunun paralelinde teknolojiye ve teknolojik gelişmelere de hakim olmak gerekiyor. Tasarım odaklı çalışmalar, 3 Boyutlu çalışmalar bu anlamda önem taşıyor. Bu açıdan bakıldığında teknoloji ile birlikte tasarım devreye giriyor.

Maker Hareketi

Maker hareketi; daha çok, tasarımsal düşünceyi ön plana çıkartıyor. Öğrencilerin tasarım odaklı düşünmesini, olaylara farklı açıdan yaklaşmasını sağlıyor. Maker hareketi ile birlikte öğrenciler maker laboratuvarlarında kendilerini gerçekleştirebiliyor. Bu sayede farklı çalışmalara imza atabiliyor, kendi farklarını ortaya koyabiliyorlar.  Maker hareketi ile robot çalışmaları ile lego çalışmaları ile çocukların gerçek yetenekleri ortaya çıkartılabiliyor. Böylelikle öğrencilerin matematiksel becerileri ile sınırlı kalınmıyor. Fizik, kimya, biyoloji gibi alanlardaki yetkinlikleri de artıyor. Fen bilimleri alanında becerileri gelişiyor.

Bugün birçok üniversitede STEM eğitiminin bir parçası olarak maker laboratuvarlarının devreye girdiği görülüyor. Hatta bu durum pek çok ilk ve ortaöğretim kurumu için de geçerli… Bu anlamda ailelerin de “STEM nedir?” sorusunun cevabını daha dikkatle araştırmaları gerekiyor. Bu anlamda bir farkındalık yakalamaları gerekiyor. Eğer başarılı çocuklar yetiştirmek isteniyorsa; günümüzde bunun sadece testlerle elde edilemeyeceğinin bilinmesi gerekiyor. Özellikle fizik, kimya, biyoloji  ve matematik alanlarında uygulamalı bir eğitim alınması gerekiyor. Öğrencilerin laboratuvar çalışmalarını tecrübe etmeleri, bu şekilde deneyim kazanmaları gerekiyor.  Yani “thinker” olmak yetmiyor. Yani yalnızca düşünmek ve teorik bilgi ile olmuyor. Aynı zamanda “Doer” olmak gerekiyor. Yani uygulamak, o işi yapmak, üretmek, o işi bitirmek gerekiyor. Yaşadığımız çağda öğrenmek ve başarılı olmak ancak bu şekilde mümkün olabiliyor.

STEM Nedir? “Maker” Olmak

Bu anlamda, “STEM nedir?” sorusuna verilebilecek bir başka cevap ise “Maker olmak” olabiliyor. STEM alanında anahtar kelimeler biri “Maker olmak”… Yani bir işi yapmanın ötesinde, daha iyi performans göstermek ve yaratıcılığı devreye sokmak… Türkiye’de ya da yurt dışında eğitim alacak olmak bunu değiştirmiyor. Ancak; özellikle Amerika, Kanada gibi ülkelerde okumak için STEM alanıyla henüz ilkokuldayken tanışmak gerekiyor. Bu alanda başarılı olmak ve esas ilerlemeyi lise döneminde göstermek gerekiyor. Kodlaması, 3D Baskı Teknolojileri, CAD/CAM, SolidWorks gibi alanları öğrenmek şart oluyor. Bu alanlarda üretim yapmak gerekiyor. Böylelikle sınavlarda başarı elde etmenin yanı sıra; öğrencilerin portfolyo oluşturmaları mümkün oluyor. Bu da öğrencilerin özellikle yurt dışında üniversite kabulü alması için önemli bir anahtar olarak karşımıza çıkıyor.

Bu nedenle K12 süresince STEM eğitimi alınması çok önemli konulardan bir tanesi… Fark yaratmak, kendini gerçekleştirmek, değer üretmek gibi konular açısından bu konu önem taşıyor. STEM alanının öğrenciler, aileler, eğitmenler, toplum ve yöneticiler tarafından ele alınması gerekiyor. Bu konu üzerine düşünülmesi ve bu alanın odak noktasına alınması gerekiyor. “STEM nedir?” sorusuna “STEM geleceğin yeniden şekillenmesidir.” cevabı rahatlıkla verilebiliyor.

“STEM nedir?” sorusu hakkında daha detaylı bilgi edinmek için aba Eğitim web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Sorularınız için Doç. Dr. Gamze Sart ve aba Eğitim ile iletişime geçebilirsiniz. Eğitim, üniversite başvuruları ve kariyere dair daha fazla içeriğe ulaşmak için YouTube kanalımıza abone olabilirsiniz.